โครงการ “ยุววิจัยประวัติศาสตร์ท้องถิ่น จังหวัดลำปาง” ในช่วงเดือน สิงหาคม 2551 - เมษายน 2552 (RDG 5140028)

ผลการดำเนินโครงการยุววิจัยประวัติศาสตร์ท้องถิ่น จังหวัดลำปาง

วันเสาร์ที่ 30 สิงหาคม 2551 ทีมประสานงานสถาบันรามจิตติเข้าร่วมประชุมการประชาสัมพันธ์โครงการยุววิจัยประวัติศาสตร์ท้องถิ่น จังหวัดลำปาง รับฟังข้อเสนอโครงการย่อยของโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ถึงแนวทางการเขียนข้อเสนอโครงการ ยุววิจัยฯ ณ มหาวิทยาลัยราชภัฎ จังหวัดลำปาง โดยมี ดร.อมรวิชช์ นาครทรรพ เข้าร่วมเป็นวิทยากรบรรยาย แนะนำโครงการวิจัย “ชุดโครงการยุววิจัยประวัติศาสตร์ท้องถิ่น จังหวัดลำปาง” : แนวคิดและความสำคัญ” ให้แก่ผู้เข้าร่วมคือคณะครูผู้สนใจในจังหวัดลำปางรวม 52 คน นักเรียนที่สนใจเข้าร่วมจำนวน 110 คน รวมทั้งหมด 26 โรงเรียน ผลจากการประชุมทำให้มีความสนใจศึกษาถึงความเปลี่ยนแปลงของประวัติศาสตร์ท้องถิ่นของตน ผลสืบเนื่องทำให้มีหลายโรงเรียนแสดงความสนใจที่จะส่งข้อเสนอโครงการวิจัยเข้าร่วมโครงการยุววิจัยฯ จังหวัดลำปาง วันเสาร์ที่ 1 พฤษภาคม 2551ทีมประสานงานสถาบันรามจิตติได้เข้าร่วมกิจกรรมประชุมปฏิบัติการ “พัฒนาข้อเสนอโครงการของโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการ” จากโรงเรียนในเขตพื้นที่การศึกษาเขต 1 - 3 จังหวัดลำปาง ผู้ทรงคุณวุฒิที่เข้าร่วมการประชุมเพื่อวางทิศทางและกรอบคิดเกี่ยวกับจิตสำนึกและวิธีการทางประวัติศาสตร์ท้องถิ่นวิทยากรผู้เข้าร่วมคือ ดร.อมรวิชช์ นาครทรรพ ผศ.เรณู อรรฐาเมศร์ รศ.ดร.อรรถจักร สัตยานุรักษ ดร.จุฬากรณ์ มาเสถียรวงศ์ เนื่องมาจากการพิจารณาข้อเสนอโครงการยุววิจัยฯ จำนวน 55 โครงการแล้วเห็นว่าโครงการส่วนใหญ่ ยังขาดประเด็นสำคัญเรื่องของความเปลี่ยนแปลง ความทรงจำ ประสบการณ์ร่วมของคนในชุมชนและโจทย์วิจัยครูที่ปรึกษาควรมีความสัมพันธ์กับการเรียน การสอนในชั้นเรียนผลจากการประชุมปฏิบัติการครั้งนี้ ได้ข้อสรุปแนวคิดของข้อเสนอโครงการดังนี้

“ความสำคัญของประวัติศาสตร์ท้องถิ่นและการเรียนรู้ด้วยการวิจัย.... เป็นความรู้ความเข้าใจที่สามารถสร้างขึ้นได้ด้วยการศึกษาอย่างเป็นระบบระเบียบ สามารถนำความรู้จากอดีตมาใช้กับชีวิตในปัจจุบันและอนาคตได้นำไปสู่ความรู้จักตนเอง ท้องถิ่นและการสร้างภูมิคุ้มกันทางวัฒนธรรม” (อมรวิชช์ นาครทรรพ. 2551)

ข้อคำถามหลักในการเขียนข้อเสนอโครงการที่ดีควรครอบคลุม 3 ประเด็นดังนี้

1. ประเด็นหัวข้อที่เลือกศึกษาแสดงวิถีชีวิตความผูกพันของคนในชุมชนอย่างไร
2. เมื่อช่วง 50 ปีที่ผ่านมาเรื่องราวที่ศึกษานั้นเป็นอย่างไรมีความสัมพันธ์กับชุมชนอย่างไร
3. การเปลี่ยนแปลงในมิติของเวลาต่อพิธีกรรม สถานที่ เศรษฐกิจ ความสัมพันธ์เครือญาติ เปลี่ยนแปลงไปอย่างไร อะไรคือจุดเปลี่ยนสำคัญ (อรรถจักร สัตยานุรักษ์ และเรณู อรรฐาเมศร์. 2551 )

บันทึกการติดตามความก้าวหน้าโครงการ “ยุววิจัยประวัติศาสตร์ท้องถิ่น จังหวัดลำปาง ” 23 - 25 เมษายน 2552

กิจกรรมโครงการ

23 เมษายน 2552 พุดคุยกับทีมวิจัยหลักของโครงการ ผู้เข้าร่วมได้แก่ อาจารย์สุภาพ อาจารย์ชุติมา อาจารย์ต๋อม อาจารย์ณัฐ

นักวิจัยได้เล่าถึงความหนักใจที่ได้ไปนำเสนอโครงการที่จังหวัด เชียงใหม่ ซึ่งถูกวิพากษ์จากผู้ทรงคุณวุฒิว่า “เป็นโครงการที่ไปไม่ถึงคุณภาพของงานวิจัยประวัติศาสตร์” การที่โครงการเข้าไปในลักษณะเปิดพื้นที่ ให้กับทีมแต่ละโรงเรียนส่งทีมยุววิจัย เข้าร่วมโครงการมากกว่าโรงเรียนละ 4 ทีมเป็นจำนวนมาก ทำให้ผู้ทรงคุณวุฒิเป็นห่วงถึงคุณภาพของงานวิจัยที่เกิดขึ้น

ดร.จุฬากรณ์ มาเสถียรวงศ์ ให้กำลังใจนักวิจัยว่า “การเคลื่อนงานของโรงเรียน เพื่อให้เกิดพลังที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในพื้นที่ ต้องมีจำนวนมากพอสมควรและการทำงานยุววิจัยของ จ.ลำปางเป็นลักษณะของการทำไร่นา สวนผสมเป็นการปักดำและดูแลอย่างปราณีตให้เกิดผลทั้งเชิงปริมาณและคุณภาพไปพร้อมกัน”

นายสรรชัย หนองตรุดหัวหน้าทีมสารคดีสถาบันรามจิตติ ขอข้อเสนอเกี่ยวกับการจัดอบรม “ค่ายสื่อสารคดีจากกงานยุววิจัย” คุณดนัยเสนอให้จัดเป็น 2 รอบเพื่อที่จะดูแลได้อย่างทั่วถึงเนื่องจากนักเรียนที่ร่วมโครงการมีจำนวนมาก ที่ประชุมเสนอให้เป็นการจัดลักษณะเข้าค่าย 2 วันเพื่อให้ได้ลงมือปฏิบัติด้วย ส่วนเรื่องเวลานั้นเป็นช่วงหลังจากเดือน พฤษภาคม 2552

24 เมษายน 2552 เดินทางไปลงชุมชนบ้านป่าเหมี้ยงเพื่อถ่ายทำสารคดีตามรอยการเก็บข้อมูลยุววิจัย โรงเรียนบ้านเมืองปาน มีคุณครูประสานงานของโรงเรียน และคุณครูผู้ดูแลกลุ่ม พร้อมกับนักเรียนที่เข้าร่วมโครงการอีก 2 คน ขึ้นไปถึงบ้านป่าเหมี้ยง ยุววิจัยนัดผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ผู้ใหญ่บ้าน อบต.

ครูภูมิปัญญาในหมู่บ้านมาสัมภาษณ์ที่โรงเรียนถึงประวัติของหมู่บ้านและการเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับการทำเหมี้ยงในหมู่บ้าน ช่วงบ่ายเป็นการลงพื้นที่หมู่บ้านถามคำถามผู้เฒ่าผู้แก่ถึงตำนานการเกิดหมู่บ้าน การปลูกเหมี้ยงสมัยโบราณ ดูสถานที่แปรรูปใบเหมี้ยงแล้วจึงกลับมาโรงเรียนสาธิตการเก็บเหมี้ยง ที่แปลงสาธิตการปลูกเหมี้ยงภายในโรงเรียนบ้านป่าเหมี้ยงหลังจากนั้นถึงขั้นตอนสรุปการเก็บข้อมูล พร้อมกับปรึกษาอาจารย์ที่ปรึกษาประจำกลุ่มแล้ว จึงเป็นการสัมภาษณ์ของทีมสารคดีต่อความคิดเห็นของคุณครูประจำกลุ่มและเด็กๆที่ออกไปเก็บข้อมูลมาวันนี้ หลังจากนั้นช่วงหัวค่ำนักวิจัยน้อยก็พาทีมสารคดีไปดูกระบวนการนึ่งเหมี้ยงกับการมัดเหมี้ยงที่บ้านว่ามีกระบวนการอย่างไร ทำให้ทีมสารคดีได้ภาพครบถ้วนการเดินทางของใบเหมี้ยงในหนึ่งวัน ก่อนกลับบ้านนักวิจัยน้อยยังได้นัดทีมวิจัยตอนเช้าเพื่อไปดูตลาดรับซื้อเหมี้ยงตอนเช้าในหมู่บ้าน เวลา 6.00 น. เพื่อจะได้ภาพและเห็นวงจรเหมี้ยงครบถ้วนทุกขั้นตอน 25 เมษายน 2552 กิจกรรมนัดพบโรงเรียนเครือข่ายยุววิจัยในเขตเมือง จังหวัดลำปางมาเล่าสู่กันฟังถึงความก้าวหน้าการเก็บข้อมูลของแต่ละโรงเรียน ถึงความก้าวหน้า ปัญหาและประสบการณ์ในการลงพื้นที่เก็บข้อมูล น้องที่เข้าร่วมต่างก็เล่าถึงความสำเร็จกับอุปสรรคของการเก็บข้อมูล ปัญหาร่วมส่วนใหญ่ก็คือการเริ่มต้นเก็บข้อมูลนั้นเป็นขั้นตอนที่ยาก ที่สุดแต่เมื่อได้ลงพื้นที่ได้แล้วความรู้สึกเกร็งในช่วงแรกก็เปลี่ยนเป็นความตื่นเต้น ท้าทายและความสนุกในการค้นหาประวัติศาสตร์ที่ยุววิจัยได้เป็นผู้มีส่วนร่วมในการค้นหาข้อมูลด้วยตนเอง คุณครูทีมวิจัยได้สะท้อนความรู้สึกของการได้เข้าร่วมโครงการว่ารู้สึกประทับใจทีมประสานงาน อาจารย์ชุติมา คำบุญชู กับคุณดนัย มากที่ให้คำปรึกษาและคอยเป็นเพื่อนคอยติดตามให้กำลังใจมาโดยตลอดตั้งแต่ต้นที่เข้าร่วมโครงการ

ช่วงท้ายฝ่ายสารคดี สถาบันรามจิตติ สอบถามน้องๆท่เข้าร่วมโครงการถึงประเภทของสื่อที่น้องยุววิจัยสนใจเข้ารับอบรม ถ้ามีโครงการมาจัดอบรมเกี่ยวกับการทำหนังซึ่งส่วนใหญ่ก็สนใจเกี่ยวกับสื่อหนังสั้นและการเขียนรายงาน การเขียนสารคดี

ปัญหาของการดำเนินโครงการ

ช่วงปิดเทอมนักเรียนไม่ว่างเพราะมีบางส่วนที่ต้องไปทำงานพิเศษและเตรียมตัวสำหรับสอบเข้ามหาวิทยาลัย ทำให้การเก็บข้อมูลของบางกลุ่มเป็นไปได้ลำบากเนื่องจากสมาชิกไม่ครบ นักเรียนบางกลุ่มยังเป็นเด็กเล็ก (ชั้นมัธยมศึกษาตอนต้น ร.ร.เทศบาล 4)อยู่ต้องมีครูคอยออกไปลงพื้นที่เวลาที่เก็บข้อมูลนักเรียนยังไปเองไม่ได้ การเขียนงานวิจัยในระดับโรงเรียนที่คุณครูและนักเรียน ต้องการคำแนะนำเกี่ยวกับการเขียนรายงานและการทำสื่อสารคดีเกี่ยวกับข้อมูลที่ได้มา

การดำเนินโครงการต่อไป

จัดทำค่ายอบรมการผลิตสื่อและสารคดีจากงานยุววิจัย การจัดเวทีเพื่อแลกเปลี่ยนประสบการณ์การเก็บข้อมูลของโรงเรียนในพื้นที่ใกล้เคียงกัน การจัดทำรายงานส่งของทีมยุววิจัยแต่ละโรงเรียน